Existen determinados factores e mecanismos que sinalan un desprazamento nas placas tectónicas e o esfarelamento dalgunhas estruturas que datan de 1945.

 Acontece desde un mundo bipolar e un chamado terceiro mundo ou Bandung (1955) ou a Conferencia de Bakú (1920), cara a un unipolar, e a xestación doutro máis multipolar. Pódese observar un fío condutor subxacente a través de organizacións de alcance mundial. Referímonos ao mundo moldeado ao seu xeito polo país belicista por excelencia: o Fondo Monetario Internacional (FMI), o Banco Mundial (BM), Bretton Woods (1944), a Organización do Tratado do Atlántico Norte, OTAN, (1949).

 Estamos fronte a un triplo final: o do dominio occidental de cinco séculos, a hexemonía estadounidense desde 1945 e o da etapa posterior ao final da Guerra Fría (1990-2023). Dous feitos poden sintetizalo, ademais do contexto: o conflito Rusia-Ucraína-OTAN acelerado en 2022, e o 7 de outubro de 2023 coa incursión palestina en Israel.

 China, Rusia e Irán protagonizaron tres das revolucións máis grandes do século XX. Rusia en 1917 —continuada como Unión Soviética—, a de meirande influencia sobre ese século. China en 1949, a maior en cantoa  impacto no XXI como base do ascenso actual. E Irán en 1979, que revolucionou o centro de Afroeurasia. As tres están e estiveron atravesadas por diversas guerras e, tamén, polo imperialismo.

 En 2001 Rusia e China crearon a Organización de Cooperación de Shanghái a partir dos "Cinco de Shanghái" (1996), xunto con tres "stan": Casaquistán, Kirguizistán e Tadxiquistán. Algo que no xeográfico implica unha "unión" senón-rusa fronte á fragmentación da URSS, o maior sismo xeopolítico do último século. As dúas potencias eríxense nunha alianza, a menos esperada polo Occidente Colectivo. As invasións estadounidenses a Afganistán (2001) e Iraq (1991, despois 2003) verifican o método militarista do novo imperialismo para tentar fraccionar Eurasia e esa coalición.

 En 2008 xurdiron os Brics (Brasil, Rusia, India e China, daquela Suráfrica), liderados pola alianza sino-rusa, a cal se expande coa incorporación de Exipto, Etiopía, Emiratos Árabes Unidos, Irán e Indonesia, coa proposta para Arabia Saudita e Arxentina —cuxo goberno actual o rexeitou—, máis a postulación de decenas de países–. Os integrantes foron territorios e poboacións colonizadas que están a reverter a desorde mundial. Entrelazado coa Organización de Cooperación de Shanghái, ambos diferéncianse do G7, os anteriores sete países máis industrializados e imperialistas: Estados Unidos, Alemaña, Xapón, Reino Unido, Francia, Italia e Canadá, é dicir, a "mesa pequena" da Organización do Tratado do Atlántico Norte, a organización máis belicista da historia humana.

 O triángulo xeoestratéxico China, Rusia e Irán cuestiona o poder dos Estados Unidos, Europa e Xapón (a Tríade). O contexto é unha crise sistémica, de maior confrontación xeopolítica, de cuestionamento da unipolaridade, onde Eurasia rexorde. Así adquiren un maior protagonismo os océanos Índico, Pacífico e Asia en xeral, mentres a Tríade está nun declive hexemónico.

O triángulo geoestratégico Chinesa, Irán e Rusia

 O triángulo xeoestratéxico destas tres potencias euroasiáticas xa fora previsto a finais do século XX por Zbigniew Brzezinsky (1997). Aínda que lle asignaba pouca probabilidade de concreción, o estratego do Partido Demócrata dos EUA dicía que esa coalición "antihexemónica" debería evitarse porque era o escenario máis temíbel. Para iso necesitaban irromper nos perímetros occidental, oriental e sur de Eurasia.

 A Alianza entre China, Rusia e Irán xestionouse entre os bloqueos e sancións impostos desde o sistema imperial. De maneira directa ou indirecta, en cuestións territoriais como é o caso do mar de China, ou na instalación de gobernos afíns, como é o caso de Ucraína. A dinámica dunha cooperación máis estreita entre os tres Estados pivotes do corazón euroasiático (o Heartland, segundo Mackinder) profunda o seu achegamento.

 Moscova, Beijing e Teherán ven a estrutura global a través do prisma da experiencia histórica. Consideran que as interaccións entre as tres transfigurarán o escenario mundial nas próximas décadas.

 Rusia recuperou protagonismo no taboleiro xeopolítico mundial. No espazo postsoviético desenvólvese outra parte da contenda hexemónica e polos recursos. A oposición desta alianza maniféstase nos tres eixos de presión en áreas neurálxicas de Eurasia. A rivalidade sistémica China-Estados Unidos amplíase a todo o orbe. Este triángulo xorde baixo estes condicionamentos. En Moscova, en 2015, os tres países acordaron a cooperación para unha nova orde multipolar a través dun proceso de integración política, estratéxica, diplomática e militar. Ademais, adecuaron un plan de acción estratéxico no campo militar con relación a Europa e os Estados Unidos.

 Oito anos dunha guerra devastadora con Iraq (1980-1988), seguidos de décadas de sancións e illamento político, induciron a Teherán aos brazos de Beijing e Moscova. No século XXI China e Rusia estabelecéronse como socios políticos, económicos e militares claves para Irán. A tendencia á asociación entre os países de Eurasia exemplifícase neste caso tripartito, pero existen máis posibilidades ao unirse —ou non— nas diversas organizacións como os Brics e a Organización de Cooperación de Shanghái (OCS) a outros como India, Paquistán, Turquía ou Arabia Saudita, Indonesia ou Exipto.

 Os Estados Unidos expandíronse nas inmediacións destes tres países, un mapa das súas bases militares e países aliados así o corrobora. Washington ve o triángulo Moscova-Beijing-Teherán como un eixo de adversarios e competidores sistémicos nun extenso espazo desde o nordés de Asia até Asia Central e Asia-Pacífico. Iso xera implicacións xeopolíticas e xeoestratéxicas significativas mundiais.

Tres grandes mares mediterráneos

 Existen tres grandes mares "mediterráneos" no mundo: o euroárabe, o americano (golfo de México e Florida) e o asiático (mar de China Meridional e Oriental). Un actor interno neses mares pode alzarse coa hexemonía rexional e converterse no máis poderoso da rexión obstruíndo esas augas aos actores externos e aumentando desta maneira a súa autoridade. Nas costas orientais do mencionado euroárabe, tras a resistencia do réxime sirio á política estadounidense de fraccionamiento, contrástanse as potencias telúricas de Rusia, Irán e China. O seu obxectivo é unificar a rexión baixo a súa influencia e destituír a preeminencia estadounidense para caracterizarse como potencias hexemónicas rexionais.

 As dúas tendencias de "fraccionamiento" e "integración" trastornan o correspondente europeo e asiático en "espazos de descarga" das tensións internacionais. O principal interese dos Estados Unidos, de fraccionamento, será obstaculizar os diversos proxectos de integración entre o Mediterráneo europeo e o asiático, mentres que o interese de China, Rusia e Irán, de integración, é predominar nas súas rexións e expulsar dos Estados Unidos.

 A visión unipolar do novo século estadounidense chocou co ascenso chinés e a recomposición rusa. A supremacía norteamericana fracasou nas súas incursións militares como en Iraq e Afganistán e, ademais da destrución de países e poboacións, con millóns de asasinados, refuxiados e feridos, non conseguiu os obxectivos propostos.

 Estamos fronte a un desgaste da credibilidade na retórica de inimigos da humanidade —"os terroristas", os rusos, os chineses—. O primeiro cuarto do século XXI enxerga unha tendencia a un século asiático, ou máis ben euroasiático.

 Os Estados Unidos consideran os principais inimigos ou competidores dos "americanos": Rusia e China, as dúas grandes "potencias revisionistas" que queren cambiar a xerarquía de potencia mundial; Corea do Norte e Irán, que ameazan o equilibrio xeopolítico do nordés de Asia e Asia Occidental; e o "terrorismo xihadista" e calquera tipo de organización criminal internacional que propague a violencia a través do tráfico de armas e drogas.

 Rusia, China e Irán non son potencias do statu quo. Pretenden aumentar a súa influencia e estatura internacional. Con todo, a acusación de seren potencias revisionistas ou de ameazaren a orde liberal-democrática do mundo leva contradicións. Unha ten a ver con se a orde internacional é ou foi algunha vez de tipo liberal-democrático. Nese suposto, os Estados Unidos pretenden impor "unha orde baseada en regras".

 As tensións no espazo postsoviético constitúense como un reaxuste das placas tectónicas, logo de implosionar a Unión Soviética, aquel transcendental cambio abrupto do socialismo ao capitalismo. A viraxe, e en simultáneo ao acoso directo dos Estados Unidos e potencias afíns, sobre varios países de Asia Occidental ampliada, contraponse á rede de relacións encabezadas por China, exento de guerras as últimas catro décadas e acompañada pola dispoñibilidade de capitais de investimento e mercadorías ao resto do mundo. A iso súmanse os novos organismos multilaterais que virían a socavar o poder hexemónico daqueles entes internacionais fomentados polos Estados Unidos desde o final da Segunda Guerra Mundial.

 O liderado estadounidense estase erosionando. A aparición dun polo económico diverxente e os seus niveis de asociación demostran un tipo de competencia diferente á da URSS e á dos competidores capitalistas asociados coa primeira potencia. Desde a caída da URSS, debido á súa euforia, Occidente cometeu dous erros estratéxicos superpostos. Nos 90 rexeitou as aspiracións das elites rusas de se converteren en parte de Occidente e se integraren neste, aínda que como un suxeito relativamente independente e soberano. Segundo, Occidente mentiu e ampliou a OTAN.

 Os Estados Unidos lideraron as invasións e destrución de países, pero non lles permitiron terminar de impor a súa "orde baseada en regras". China e Rusia, máis outros que se suman a esa alianza —aínda con ambivalencias ou sen cortar lazos co eixo anglosaxón—, ofrecen resistencia e modelos alternativos aos que se estabeleceron hai oito décadas.

 Esta Guerra Global Híbrida Situada (GGHS) desenvólvese polo menos en tres eixos de tensión instigados polos Estados Unidos: Rusia-Ucraína, Israel-Irán-Palestina, China-Taiwán. A potencia americana disponse a usar o método das tres OTAN. A europea apunta contra Rusia; a do Pacífico dirixida contra China, cos aliados Australia e Reino Unido; a de Asia Occidental, en alianza con Israel e outros países, dirixida contra Irán.

Os tres aneis

 Segundo Cheng Yawen (2022) China debe configurar un sistema internacional de "tres aneis" para garantir a súa seguridade e desenvolvemento. Os países veciños en Asia (Oriental e Central) e Asia Occidental forman o primeiro. Con eles propicia unha división industrial do traballo e obtén fornecemento de enerxía e unha barreira de seguridade. O segundo compóñeno os países de Asia, África e América Latina. Intercambian materias primas, bens industriais e China debería colaborar no seu desenvolvemento. O terceiro esténdese aos países industrializados tradicionais: Europa e os Estados Unidos.

 A guerra en Ucraína impediría militarmente a integración euroasiática, eixo da gran estratexia chinesa da Iniciativa da Franxa e a Ruta (IFR) ou Nova Ruta da Seda. O atentado estadounidense contra os gasodutos do Báltico Nord Stream I e II ilustra o intento de crebar nexos vitais, a interconexión ruso-alemá. A complicación desa conexión tripartita entre Alemaña, Rusia e China é un dos maiores efectos da Guerra en Ucraína por delegación da OTAN.

 Xunto coa desfeita, a consecuencia é que se intensificou o cuestionamento do dólar como moeda de reserva. As reservas mundiais do billete verde pasaron de 73% en 2001 a 55% en 2021, e a 47% en 2022. Agudízanse as discrepancias entre os Brics e a OCS respecto do G7. E catalizáronse as desavinzas na oposición da OTAN con Rusia e, polo tanto, con China e Irán.

 O eixo tripartito China, Rusia e Irán presenta unha alianza de enorme carga simbólica e xeoestratéxica. Xa por separado, o eixo anglosaxón sinálaos como desafiante sistémico a China, e como Estados hostís a Irán e Rusia. Aliados, iso multiplícase. Pola súa banda, os Estados Unidos non frearon a súa ideoloxía expansiva e o seu custoso despregamento militar. Así mesmo, do mesmo xeito que en Ucraína coa súa integración de facto na OTAN, apuntando contra Rusia desde 2014, co caso de Taiwán Washington traspasaría unha liña vermella histórica de China.

 As influencias chinesa e rusa, así como a iraniana en Asia Occidental, fóronse desenvolvendo, a pesar ou como contrapartida do accionar militar e o aumento de bases estadounidenses nas súas zonas de influencia. Exemplos dos cambios ocorridos nos últimos anos son o acordo entre Irán e China (2021) por 25 anos, de asociación e intercambio de petróleo e gas e investimentos en infraestrutura e tecnoloxía; a continuación do Acordo Nuclear con Irán; o corredor norte-sur entre Irán e Rusia; a asociación estratéxica entre China e Rusia e o aumento dos seus intercambios; a mediación chinesa entre Irán e Arabia Saudita, e a crecente influencia do xigante asiático sobre esa rexión, e unha incipiente desdolarización relacionada con estes sucesos.

Xeopolítica segundo Beijing, Moscova e Teherán

 As xeoestratexias dos tres actores tenden a un achegamento nos mediterráneos euroárabe e asiático. Vai en liña coa política dos tres aneis de China e a súa necesidade enerxética coa ampliación dos Brics+. Este trío, desde o final da chamada Guerra Fría e con maior énfase desde a última década, comeza a consolidar os seus lazos, postos de manifesto nas organizacións multilaterais Brics+, OCS, UEEA, en que pode considerarse un eixo que contrasta coa hexemonía marítima occidental. Esta busca cercalos, como coa OTAN e o Aukus, para impedir o seu entrelazamento.

 A estratexia estadounidense de rodear o xigante asiático é contrarrestada pola alianza ruso-chinesa manifestada na OCS e o Brics. Esa asociación estratéxica axústase en parte de Asia Central —espazo postsoviético—, inclínase cara a Paquistán —aliado tradicional e nuclear de Estados Unidos—, e incorpora a Irán —tratado con China de 25 anos—. Faltaría ver o rol de Turquía segundo a planificación da NRS (Teherán-Istambul), coa que se tenta chegar a Europa polos corredores económicos.

 A presión xeopolítica contraponse co desenvolvemento xeoeconómico chinés, o axuste ruso e o pivote iraniano en Asia Occidental. Mentres os debates transcorren acerca da guerra híbrida en curso, os países en Asia Occidental realinéanse e achegan a este novo eixo. Así, obsérvase como a arquitectura do mundo organizado polos Estados Unidos desde 1945 continúa a erosionarse e a rachar. Igualmente, esta busca aferrarse ao seu sistema imperial e control hexemónico en varios aspectos, como o tecnolóxico e ideolóxico, polo cal non se trata dun ocaso imperial abrupto.

 Isto despréndese da análise xeopolítica. No entanto, o equilibrio destas accións estará marcado polas formas de resistencia ou rebelións populares que poidan suceder nas rexións analizadas. O mosaico euroasiático é central no taboleiro mundial a partir destes polos de poder emerxente, en cada unha destas tres potencias por separado Beijing, Moscova e Teherán, do fortalecemento das súas relacións bilaterais e polo afianzamento das organizacións multilaterais.

 É, á vez, paraugas de protección fronte ás dinámicas imperialistas impulsadas baixo a éxida norteamericana e plataforma de novas construcións colectivas ás cales Nuestra América e Arxentina deben saber situarse. Xéstanse novos escenarios do Sur Global, ou Sur-Sur, ou de países cansos das imposicións do Occidente Colectivo. Esa postura contrahexemónica pode converterse en antiimperialista; éo no sentido de resistencia fronte ao maior opresor e inimigo dos pobos do mundo, que hoxe conforman o país plutocrático gobernado desde BlackRock, Vanguard, Raytheon, xunto co complexo militar-industrial.

 A pesar de xerar controversias respecto da súa relación coas rexións periféricas, a irrupción deste triángulo xeoestratéxico reconfigura o escenario mundial e contrarresta o poder imperialista que posúe a belicosa Tríade.

_____________________________________________________________________________

Este artigo foi publicado orixinalmente en Tektónikos o 1 de xuño de 2025.

_____________________________________________________________________________

[Artigo tirado do sitio web venezonalo Misión Verdad, do 9 de xuño de 2025]