Un erro doado de cometer, se se pensa na situación mundial actual, é sobreestimar a importancia das opcións que poden tomar os distintos liderados; ou mellor dito, non se ten suficientemente en conta até que punto a acumulación de opcións pasadas (e as súas consecuencias) acaban limitando cada vez máis o espectro de opcións posíbeis, e así -de feito- desprazan o centro de gravidade da toma de decisións da vontade das elites políticas á imbricación obxectiva dos elementos sobre o terreo.

 Se tomamos, por exemplo, o conflito ucraíno, que se achega xa ao seu terceiro ano, deberiamos recoñecer -de forma máis racional- que as posibilidades dunha solución non militar son agora decididamente escasas, e obviamente tenden a diminuír moi rapidamente.

 E isto, de feito, xa non se debe tanto á falta de vontade de chegar a un acordo diplomático, senón ao feito de que as marxes para esa posíbel solución son realmente mínimas.

 Existen, por suposto, intereses opostos que non son fáciles de conciliar, ou entre os que nin sequera é doado atopar unha mediación, xa nos refiramos ao interese ucraíno en manter/recuperar a súa integridade territorial, ou ao interese estadounidense en desestabilizar a Rusia -e, por suposto, aos intereses opostos rusos.

 Díxose moitas veces que a guerra ten unha lóxica propia, que adoita levar as cousas cara a resultados moi distintos dos desexados, e sobre todo imprevistos. E isto tamén se aplica, por suposto, en termos de consecuencias políticas.

 Agora está claro que os cálculos cos que os dous principais actores do xogo -os Estados Unidos e Rusia- entraron no conflito, non só resultaron ser (en diversos graos) erróneos, senón que, precisamente en virtude do seu carácter erróneo, conduciron a un cambio nos obxectivos estratéxicos.

 Se o Occidente dirixido polos EUA desencadeou o conflito na crenza de que podería utilizalo como ganzúa e, a través del, lograr unha desestabilización de Rusia que, á súa vez, conduciría ao derrocamento da súa dirección política, máis de dous anos e medio despois da guerra este obxectivo apenas perdura na propaganda máis insulsa.

 No seu lugar, de forma máis realista, albíscase unha hipotética solución de compromiso, que -de se tentar- non socavaría aínda máis a credibilidade (e a unidade) da OTAN.

 Á súa vez, se Moscova entrou no conflito coa idea de poder chegar rapidamente a unha solución de compromiso baixo presión militar, no transcurso da guerra madurou a convicción de que Occidente, no seu conxunto, é totalmente pouco fiábel, e por tanto calquera solución debe derivar non dalgún acordo, senón dunha situación real, á que, se acaso, o acordo pon un selo formal.

 Tal como están as cousas, a posibilidade (xa exposta hipoteticamente desde hai algún tempo) dunha solución negociada do conflito, baseada nun intercambio de territorios (que Rusia xa controla) e a entrada do que quedaría de Ucraína na Alianza Atlántica, parece estar a gañar terreo en Occidente.

 Esta solución, en caso de ser factíbel, permitiría á OTAN presentala como unha vitoria (a medias), e en calquera caso consideraríase temporal, é dicir, unha especie de Minsk III colosal: “un acordo para paralizar, volver poñer en pé a Ucraína e, chegado o caso, relanzala contra Moscova nunha guerra irredentista”.

 Está ben claro que seguimos no reino dos contos de fadas, mais os dirixentes occidentais parecen teimudamente convencidos de que Rusia está aberta a unha solución de compromiso, xa que o desgaste resultante da guerra sería -segundo eles- maior do que parece.

 Pero se tal hipótese podía quizais seguir sendo factíbel en 2022, certamente xa non o é hoxe. En primeiro lugar, non se pode pasar por alto o feito de que Moscova fixo todo o posíbel por evitar o que consideraba unha ameaza existencial, a saber, o desembarco da OTAN en Ucraína. Pensar que pouco menos de tres anos despois, en cambio, está disposta a aceptalo é francamente incomprensíbel.

 Non fai falta sinalar, pois, que estes anos de guerra tiveron en calquera caso un custo para Rusia, aínda que infinitamente menor que o pagamento por Ucraína, e desde logo menor que o pagamento por Europa, e sería inaceptábel non pagar nada.

 A anexión dos territorios de Novorrusia, de feito, nunca foi o obxectivo real (até o punto de que todos os intentos de compromiso, até os fracasados acordos de Istambul, contemplaban a autonomía do Donbass, non a entrada na Federación Rusa).

 Esta anexión, ademais, se por unha banda achega unha bocalada de osíxeno demográfico a un país que sofre un déficit de poboación, por outra leva uns custos de reconstrución que só poden compensarse parcialmente, e a medio e longo prazo, coa riqueza mineral e industrial da rexión.

 Ademais, Washington estaría a ofrecer un recoñecemento de facto, pero non de iure, de algo que xa existe.

 Desde o punto de vista ruso, o que se fixo cada vez máis evidente no transcurso da guerra é que o obxectivo occidental de destruír Rusia non deixou en absoluto de existir, senón que, se acaso, pode suspenderse temporalmente por necesidades tácticas, e -en certo xeito aínda máis importante- que os dirixentes occidentais son totalmente pouco fiábeis, capaces de calquera dobrez e de calquera mentira.

 Diso dedúcese que, só por estas razóns, Moscova nunca aceptaría unhas negociacións sobre tales bases.

 Pero, de feito, hai outras razóns moito máis convincentes, e para ambas as partes, que fan imposíbel non esta hipótese de mediación, senón calquera outra.

 Os EUA e os seus vasalos europeos investiron demasiado neste conflito (económica, militar e politicamente) como para aceptar saír perdendo; máis aínda nun momento en que a percepción da súa debilidade podería ter consecuencias desastrosas.

 Un efecto dominó cara atrás, no que unha crise xeneralizada de desconfianza por parte dos países amigos, e un fomento do distanciamento por parte dos países neutrais, poñería en perigo non só a reputación imperial, senón tamén as posibilidades efectivas de facer fronte aos próximos desafíos que veñen -un sobre todo: o de China.

 En particular, poñería tanto a OTAN como a AUKUS, e máis en xeral toda a rede na que se basea o poder do imperio, en risco de esfiañarse.

 Inevitabelmente, isto provocaría unha maior aceleración do proceso de desdolarización da economía mundial, pero tamén da deconstrución do poder militar estadounidense no mundo: algúns países que albergan bases estadounidenses deixarían, de feito, de percibilas como unha garantía de protección -ou como un prezo a pagar...- e presionarían para desmantelalas. Isto xa está a ocorrer.

 Ademais, por un principio de vasos comunicantes, o enfraquecemento estratéxico resultante dunha derrota en Ucraína equivalería a un fortalecemento estratéxico de Rusia, cuxa autoridade e credibilidade -que hoxe xa medran significativamente- se verían impulsadas.

 E esta medra, á súa vez, tamén se reflectiría nos demais países inimigos dos EUA -Irán e China in primis-; e isto debilitaría aínda máis a capacidade estadounidense de control sobre Oriente Medio, por exemplo.

 Por último, unha vitoria rusa convertería Moscova na primeira potencia militar de facto, reforzando a súa posición en particular dentro da alianza estratéxica con Pequín, pasando esta última a desempeñar o papel de potencia económica, mentres que Rusia desempeñaría o papel de espada do bloque euroasiático.

 Calquera solución que non sexa vendíbel como unha vitoria, ou mesmo como un empate, sería por tanto inaceptábel para Washington, xa que socavaría unha credibilidade imperial crucial, nunha fase na que xa se cambalea de seu, e na que os EUA pretenden enfrontarse a retos de enorme magnitude, comparábeis -en termos de impacto estratéxico xeopolítico- á II Guerra Mundial.

 Por tanto, a hipótese da desvinculación do conflito ucraíno non só é extremadamente difícil (mesmo na súa versión trumpiana, que quizais sexa aínda máis rocambolesca...), senón que tampouco se asume do todo como unha auténtica perspectiva estratéxica.

 En efecto, os EUA están aínda nun punto morto, indecisos entre continuar 'ad libitum' (sen limites) coa guerra e abandonar a Kiev antes de que sexa demasiado tarde, coa hipótese intermedia, na 'pole position', de lles pasar a pataca quente aos vasallos europeos.

 Á súa vez, Rusia ten moi boas razóns para non negociar ningún acordo. En primeiro lugar -e obviamente- pola máis sinxela: está a gañar sobre o terreo. Porque a idea que ten Rusia da vitoria non se mide en termos de quilómetros cadrados conquistados (ou liberados), senón en termos de destrución do potencial militar e industrial de Ucraína.

 Só isto, de feito, podería dar garantías suficientes de que a ameaza non se repetirá dentro duns anos. A vitoria manu militari, que por outra banda non está tan lonxe, permitirá a Moscova obter unha capitulación, e impoñer así as condicións da rendición^[1], sen discutilas con Washington. Como corolario, a continuación da guerra tamén permite desgastar o potencial bélico da OTAN, o que á súa vez constitúe un obxectivo estratéxico.

 De feito, a medio e longo prazo, os dirixentes rusos cren que o conflito aberto e directo coa OTAN é inevitábel. Esta convicción -ou máis ben, digamos: esta conciencia- leva a dúas conclusións fundamentais. A primeira, que se fixo aínda máis evidente recentemente (aínda que non está claro se se asumiu e comprendeu e en que medida) consiste no cambio da doutrina nuclear rusa^[2].

 Que non é, como se tende a presentar, unha especie de resposta á ameaza de que as forzas ucraínas golpeen profundamente no país, utilizando armamento da OTAN (e a loxística relacionada...), senón que obviamente ten un alcance moito maior.

 Moscova, de feito, aínda que consciente de ter algunhas vantaxes indiscutíbeis sobre a Alianza Atlántica (no campo nuclear, no campo dos mísiles, na capacidade industrial, na guerra electrónica e, obviamente, na experiencia de combate), sabe ben que a OTAN ten á súa vez vantaxes non desprezábeis: a aviación, unha profundidade estratéxica considerábel (Europa - Atlántico - EUA), e sobre todo unha abafadora capacidade de mobilización.

 Para se enfrontar a un adversario así, faise absolutamente necesario que Moscova sexa capaz de equilibrar a balanza, tanto en termos de disuasión como, máis aínda, en termos de capacidade operativa efectiva.

 Dado que un choque desta magnitude sería sen dúbida existencial para a Federación Rusa, a posibilidade de recorrer ás armas nucleares -tácticas ou estratéxicas, pouco importa, a diferenza é de feito simplemente simbólica- pasa necesariamente a formar parte da doutrina militar, e faino nos termos expostos recentemente, que prevén o seu uso mesmo contra países que non posúan eles mesmos armas nucleares (case todos os europeos) se están aliados cun país que as posúa (...), e mesmo en ausencia dunha ameaza efectiva por parte deste último de utilizalas primeiro.

 A segunda conclusión é que a cuestión debe resolverse nun prazo determinado. Antes de que a OTAN supere a crise actual (as forzas armadas da alianza son en gran medida deficientes, e a produción industrial de apoio está aínda lonxe dos niveis necesarios para unha confrontación deste tipo).

 E mentres a capacidade de mobilización rusa se manteña a un nivel suficiente. A poboación rusa, de feito, do mesmo xeito que a europea, está actualmente en declive demográfico, e esta curva chegará nalgún momento a afectar -en termos considerados significativos- ás capacidades operativas.

 Lonxe quedan os días da II Guerra Mundial, cando a URSS (que en calquera caso era maior que Rusia soa) podía permitirse perder máis de 22 millóns de persoas e aínda así gañar a guerra.

 Cunha poboación de só 150 millóns, Rusia enfróntase hoxe a unha poboación europea de máis de 740 millóns e a unha poboación estadounidense de máis de 330 millóns^[3].

 É máis, os europeos non están a enviar máis que sinais extremadamente belixerantes cara a Moscova, agora mesmo máis que os enviados por Washington.

 Agora son moitas as personalidades políticas e militares europeas que sinalan precisamente un prazo para o conflito, mesmo moi próximo (quizais demasiado próximo).

 O ministro de Defensa alemán, Boris Pistorius, por exemplo, baseándose no que xa declarou o Estado Maior da Bundeswehr, cre que é necesario "estar preparados para a guerra en 2029"^[4], mentres que o xefe do Estado Maior do Exército británico, 'sir' Raleigh Walker, advertiu de que a combinación de ameazas podería levar a un choque co "eixo da conmoción" (Rusia, China, Irán e a RPDC) en 2027-28^[5].

 Por non mencionar que os países europeos están a realizar grandes investimentos tanto na renovación da produción industrial de municións a grande escala como nunha serie de adaptacións da infraestrutura loxística ás necesidades militares.

 Existe mesmo un plan da OTAN (Oplan Deu) que prevé o despregamento de 800.000 homes e 200.000 vehículos e equipo pesado na fronte oriental^[6]; e que, entre outras cousas, exixe a posta en marcha de programas para aumentar a produción de tanques, incrementar as reservas de municións (actualmente previstas para 2 días, pero segundo o estándar da OTAN deberían ser 30) e a construción de campos de prisioneiros!

 Á luz destes elementos, un prazo razoábel no que Rusia debe facer fronte á confrontación e resolvela é previsibelmente bastante curto: entre cinco e sete anos como máximo. Que, ademais, case coincide co mandato presidencial de Putin.

 Pensar que os dirixentes rusos non chegarán tan lonxe é pura inxenuidade. E desgraciadamente, aínda que a propaganda occidental segue presentando o dirixente ruso como o ogro que quere conquistar toda Europa, en realidade o que pensan nas chancelerías é que nunca se atreverá a facelo, e que de todos os xeitos non tería forzas^[7].

 É dicir, seguen cometendo os mesmos erros que cometeron até a véspera do 24 de febreiro de 2022: sobrevalorarse a si mesmos e subestimar o inimigo.

 Cando, por outra banda, non só a Operación Militar Especial é a proba demostrada de que, cando se ve acurralada, Rusia actúa, senón que o propio Putin deixou claro que cando se ten a convicción de que a confrontación é inevitábel, entón hai que golpear primeiro.

 Por tanto, Moscova non podería aceptar nada menos que a vitoria sobre o terreo, en Ucraína. Porque isto é preparatorio para o enfrontamento final coa OTAN, e en calquera caso é máis vantaxoso prolongar a guerra -freando a recuperación da Alianza Atlántica, desgastando a Ucraína e con poucas perdas propias- que unha tregua para recuperar o alento.

 Algo que, por outra banda, non deixan de repetir moi claramente, pero que os dirixentes occidentais seguen ignorando, completamente absorbidos como están polo seu propio ego colectivo, pola súa propia arrogancia -e pola convicción da súa propia (agora só suposta) superioridade.

 Estratexicamente falando, estes son os termos da cuestión. Avanzamos cara a unha confrontación armada con Rusia porque somos incapaces de desposuírnos do impulso occidental de destruíla.

 Sexan cales sexan os movementos tácticos, os equilibrios diplomáticos, a duplicidade, os trucos circenses e demais, se esta ameaza non se elimina rapidamente, e de forma absolutamente críbel, a guerra será inevitábel.

 Tal como están as cousas, tanto en termos de equilibrios internacionais como de tempo, quizais a única forma de evitar a conflagración sexa unha deserción significativa dos países europeos.

 Non necesariamente unha saída da OTAN, que neste marco temporal parece improbábel -senón imposíbel-, pero certamente unha postura clara e de feito contra a posibilidade dunha guerra.

 E fáctica significa ante todo a renuncia aos programas de rearmamento e á reestruturación bélica das infraestruturas europeas, non simples declaracións pacifistas.

 E quizais, para empezar, unha redución significativa da axuda militar a Ucraína. Probabelmente abondaría con que esta deserción se producise nalgúns dos países máis importantes -Alemaña e Francia, por exemplo-, o que tería o seu peso sobre calquera impulso aventureiro de Polonia.

 Con todo, o tempo aprema e non é seguro que sexa suficiente.

_____________________________________________________________________________

Notas:

(1) Nunha recente entrevista con Newsweek, o ministro de Asuntos Exteriores ruso, Lavrov, reiterou as condicións rusas para un acordo de paz (e a oposición a calquera cesamento do fogo): “a retirada completa das AFU das provincias da RPD [República Popular de Donetsk], a RPL [República Popular de Lugansk], Zaporozhye e Kherson; o recoñecemento das realidades territoriais consagradas na Constitución rusa; o status neutral, non bloqueado e non nuclear de Ucraína; a súa desmilitarización e desnazificación; a garantía dos dereitos, liberdades e intereses dos cidadáns rusofalantes; e a eliminación de todas as sancións contra Rusia». Sen dúbida, unha capitulación total. Ver “Exclusiva: Lavrov de Rusia advirte de ‘consecuencias perigosas’ para os EUA en Ucraína”, Newsweek.

(2) Lavrov, citando a Putin: «Tomaremos as decisións apropiadas baseándonos na nosa comprensión das ameazas feitas por Occidente. Correspóndelles a vostedes tirar conclusións». En ibid.

(3) Tamén é certo que os países europeos da OTAN teñen actualmente problemas para recrutar novas tropas, e poden ter dificultades para mobilizalas en caso de conflito con Rusia. Nestes momentos, as forzas estímanse en 1,9 millóns de homes, un continxente que debería ser suficiente para contrarrestar as forzas armadas rusas, aínda que, en realidade, os europeos terían dificultades para atraer os 300.000 soldados adicionais previstos nos novos plans de defensa. Pero, por suposto, estes problemas só se producirían no caso dunha confrontación (relativamente) limitada; no caso dunha mobilización xeral mediante o servizo militar obrigatorio, a fenda demográfica cobraríase todo o seu prezo. Sobre o tema, cf. «Europa redefine audazmente a seguridade para unha nova era de ameazas», Financial Times.

(4) Véxase «Regierung gibt neuen Plan für den Kriegsfall raus», Bild.

(5) Ver «O Reino Unido debe estar preparado para a guerra en tres anos, advirte o xefe do exército británico», Deborah Haynes, Sky News.

(6) Ver «So bereitet sich Deutschland auf Krieg vor», Nikolaus Harbusch, Bild.

(7) Segundo o ministro sueco de Defensa, Pal Jonson, «o Kremlin e o propio Putin decátanse de que perderán un conflito militar coa OTAN». Ver «Pål Jonson über Wehrpflicht und eine starke NATO», Bild.

_____________________________________________________________________________

[Artigo tirado do sitio web La Haine, do 13 de outubro de 2024]